Ducdalf of dukdalf
Regelmatig duikt in ons waterrijke taalgebied het woord dukdalf of ducdalf op. Als naam van een bedrijventerrein, een vergaderlocatie of een vereniging. De naam dukdalf betekent een zware paal bij aanlegplaatsen voor schepen. Soms wordt gesteld dat een dukdalf een meerpaal is, waar meerlijnen of trossen van schepen aan vast worden gemaakt. Maar dat gaat niet altijd op. Veelal zijn er langs een kade meerstoelen of bolders te vinden. Soms ook oogringen of onklaar gemaakte kanonlopen, verticaal ingegraven. Een ducdalf voorkomt dat een schip tegen een stenen kademuur stoot. Of bij uitzonderlijk hoog water de kade op drijft.
Hoe dan ook, een dukdalf ofwel ducdalf moet tegen een stootje kunnen. Vanwege schepen die met hun volle gewicht onderhevig aan wind en stroom tegen een dukdalf aan kunnen worden gedrukt. Of zoals een dukdalf schip en kade moeten beschermen wanneer een kade zich in de duisternis of onder het wateroppervlak bevindt. Zeker in een getijdenhaven bewijst een dukdalf zijn nut, om te voorkomen dat een schip met uitzonderlijk hoog water op de dijk of kade komt te liggen. Vandaar de wit geschilderde koppen.
Ingegraven dijkpaal
De benaming ducdalf komt niet helemaal vanzelfsprekend over. Er zijn dan ook een tweetal verklaringen over het ontstaan van het woord ducdalf. De ene verklaring gaat ervan uit dat het woord ‘duc’ is te herleiden tot van ‘dijk’ of ‘dok’. En dat ‘dalf’ de oorsprong vindt in ‘delven’ ofwel ‘graven’. Een ducdalf wordt dan zo genoemd omdat het een ingegraven havenpaal is. Of anders gezegd een ingegraven dijkpaal, een paal aan de dijk.
Bijzonderheden
Dat staat als een paal boven water
Duc d’Alva
Een andere verklaring is een verwijzing naar de Hertog Alva, ofwel Duc d’Alva. Vanuit het latijn staat ‘dux’ voor een leider, een aanvoerder’. Fernando Ãlvarez de Toledo (1507-1582) zoals deze Spaanse generaal en gouverneur voluit heette stond bekend om zijn onverzettelijkheid en vasthoudendheid. Een verband tussen de Duc d’Alva en een dukdalf is daarmee ook aannemelijk.
Op 1 april verloor Alva den bril. Een rijmpje gebaseerd op de overgave van Den Briel aan de Watergeuzen, mede door de informant Coppelstock.
Als een paal boven water
Daar zou dan ook het gezegde ‘Als een paal boven water’ zijn oorsprong in kunnen vinden. Verwijzend naar de onverzettelijkheid van Alva de Toledo, die desondanks op 1 april 1572 Den Briel verloor aan de Watergeuzen. Diens onverzettelijkheid was vast en zeker, daar kon men zomaar niet om heen. De ‘paal boven water’ gaat ook over wat wat de paal in de diepte overeind houdt. Ook daar kun je van op aan, laat het gezegde weten.
Op 1 april 1572 werd Den Briel, als eerste stad van Holland overgegeven aan de Willem van Oranje gezinde Watergeuzen. Daarop verloor ‘Alva zijn bril’ en keek hij op zijn neus.
Meteo & Navigatie
