Schroefwerking, wieleffect
De bladen van scheepsschroef zijn zo vormgegeven dat zij het water van zich afstuwen en daarmee een schip of boot voortstuwen. Een scheepsschroef wordt in een draaiende beweging gebracht door een een verbrandingsmotor, elektromotor, stoommachine of -turbine. Wanneer deze niet in bedrijf is, dan zal het langsstromende water bij een zeilboot/-schip de schroef in beweging brengen. Ditzelfde verschijnsel doet zich voor bij een geankerd of gemeerd liggend schip op stromend water.
De werking van een scheepsschroef is vergelijkbaar met een schroefbout in een moer. Bij iedere omwenteling verplaatst zich de schroefbout over een vaste afstand. Want zowel de bout als de moer zijn gevormd uit een vaste stof. Bij een scheepsschroef omgeven door water is dit niet het geval. Er treedt slip op, ondermeer door de weerstand van het water die het schip ondervindt. Een ander effect is het wieleffect vanonder schroef, de schroefwerking. De schroef of propeller stuwt niet alleen voor- of achteruit, maar heeft ook zijdelings grip op het water, genoemd het wieleffect.

Rechtsdraaiende schroef
Onze Hurley 800 is uitgerust met een rechtsdraaiende schroef. Dat wil zeggen dat wanneer de schroef rechtsom draait, de boot vooruit wordt gestuwd. Voor achteruit te varen draait de schroef linksom. Waarbij de wiel- ofwel schroefwerking het achterschip naar bakboord wordt gedrukt. Met de schroef achteruit dus linksom draaiend is aan de stuurboordzijde duidelijk schroefwater zichtbaar. Vooruit varend heeft onze Hurley 800 de neiging om bakboord uit te gaan. De schroef draait rechtsom, het wieleffect drukt het achterschip naar stuurboord en stuurt daarmee de boeg naar bakboord.
Bijzonderheden
Een scheepsschroef beweegt zich door het water als een schroefbout door een moer. Bij iedere omwenteling wordt er een afstand afgelegd.
Wieleffect
In theorie zou er geen sprake hoeven te zijn van het wieleffect. Aangezien in het verticale vlak de schroefbladen een tegengestelde beweging maken en de effecten theoretisch elkaar zouden opheffen. Neem als voorbeeld de getoonde rechtsdraaiende schroef: beweegt de tip van het bovenblad zich naar stuurboord, dan beweegt het onderblad zich naar bakboord. Er wordt wel uitgelegd dat de waterdruk van invloed is. Hoe dieper in het water, hoe hoger de druk, hoe meer grip van de propeller ofwel schroef. Maar bij een kleine schroef is dit drukverschil minimaal. De verklaring is meer te vinden in de vrije ruimte waarin het onderste schroefblad zich bevindt. Een betere aanstroom van het water, en een vrijere ruimte voor door de schroef gestuwde schroefwater. Niet geremd of afgebogen door de scheepsromp.
Manoeuvreren
Het wieleffect heeft niet alleen nadelige gevolgen, zoals rendementsverlies, er is ook voordeel mee te doen. Zoals bij manoeuvres als deze. Wat de toerentallen van de schroefas betreft: de keerkoppeling vertraagt deze vooruit met de factor 2,05. Bij een motortoerental van 2500 omwentelingen per minuut bedraagt het schroefastoerental 2500 / 2,05 maakt 1220 omwentelingen per minuut. Achteruit bedraagt dit bij eenzelfde toerental 2500 / 1,86 maakt 1345 omwentelingen per minuut. In de praktijk worden dergelijke toerentallen achteruit niet gedraaid.

Schroefas aandrijflijn Rechtsdraaiende schroef (vooruit) Vertragingsfactor vooruit: 2,05 Vrtragingsfactor achteruit: 1,86
Mooi dorpje.