Friese Staartklok

De ene klok is de andere niet. Ook niet als je zegt dat je een Friese Staartklok mooi vindt. Soms zie je bij een horlogemaker of in een antiekzaak duidelijk antieke staartklokken met een aanzienlijk prijskaartje. Of je ziet er zomaar ergens één van dertien in een dozijn. Zo’n klok waarvan je zegt dat het hem toch niet is. Smaken verschillen nu eenmaal, en het zit hem vaak in kleine details.

Wijzerplaat met maanstand

In Sneek wisten wij een klokkenwinkel met antieke en ambachtelijke uurwerken. Steeds wanneer wij in Friesland waren liepen we er langs. En door de jaren heen hadden we onze wensen wel bepaald. Liever geen ornamenten erbovenop. Zo’n uurwerk met één gewicht, voor zowel de gang als de slag. Een maanstand aanduiding stond hoog genoteerd. Of liever nog op de golven bewegende scheepjes. Maar die klokken kostten een lieve duit. Een mooi Fries tafereeltje op de wijzerplaat is ook goed. En de kast, niet te donker eiken, het liefst wat lichter van kleur, passende bij ons interieur.

Kringloopwinkel

En dan ineens loop je tegen de Friese Staartklok aan van je dromen. Of beter gezegd, we struikelden er over, want de de medewerkers van de kringloopwinkel waren er nog niet aan toegekomen deze op te hangen. De medewerkster gaf wel aan dat zij de klok nog niet had zien lopen. De prijs was daarop afgestemd. Geen garantie. Even later liepen we onverwacht met een Friese Staartklok de winkel uit.

Wat hebben we in huis?

Thuis eerst een bak koffie. Wat hebben we eigenlijk in huis? Nergens aan de klok triplex of multiplex, alles massief eiken. Alle glaswerk heel, gemonteerd met eikenhouten latjes. Een authentiek ogend uurwerk met kolommen, dat hadden we in de kringloopwinkel ook al gezien. Met één gewicht en met massieve tandwielen. Gedetailleerd schilderwerk, ook van dichtbij bekeken. Één zijpinnetje van de staart mist. Twee verschillende kleine gewichten erbij, los van de ketting. Komt goed. Het ornament voor het slingeroog zit ook wat los. Komt ook wel goed.

Eendaags uurwerk met kolommen

Maanstand en datum

Onze huiskamerklok, een blank-eiken regulateur uit de twintigste eeuw met in Friese stijl beschilderde wijzerplaat maakt plaats voor onze nieuwe aanwinst. We weten nog even niet voor hoe lang. Misschien voor tijdelijk, je weet het niet. Hij moet het wel gaan doen. Aanvankelijk wil de klok niet lopen, maar we weten wat trucjes en handigheidjes, opgedaan met verhuizen. Even later lukt het om het uurwerk een kwartier aan de gang te houden, maar dat is niet genoeg.

Slingerveer

De bladveer van de slinger is verfrommeld. Draagt sporen van mishandeling. Daar eerst maar eens aandacht aan geven. Dat helpt maar niet genoeg. Nog maar eens gladstrijken, dat dunne koper. Hij loopt, blijft lopen, loopt op tijd, blijft lopen het klokje rond. Wat willen we nog meer? Niet alleen de aanduiding van de maanstanden werkt, ook een dagelijks datum geeft de klok aan. We ontdekken hoe we de maan gelijk met de echte maan op stand kunnen zetten. Het is dan Nieuwe Maan. Evenals de datumaanduiding onderin de wijzerplaat. De kortste dag van het jaar. Even later loopt de wekker van de klok af. Wat een pracht van een klok! Die avond gelijk maar gezorgd voor een degelijke ophanging aan de muur. Dit is een blijvertje. Of beter gezegd: een blijver!

Wekker

Tussen de grote wijzer en de kleine wijzer in kan zich nog een derde wijzer bevinden, een uur aanduidend dat aangemerkt staat op de centrale ring van de kleine wijzer. Deze wekkerwijzer geeft de ingestelde tijd aan van de wekker, mocht deze in de Stoelklok of Staartklok zijn ingebouwd. De twee kleine gewichten, op de foto hierboven links een klein gewichtje in kegelvorm, rechts een iets groter gewicht zijn bedoeld voor de wekker. Zo opgehangen zal de wekker niet afgaan, vrij hangend zal de wekker aflopen totdat het kleinste, het kegelvormige gewichtje aanloopt tegen de onderzijde van de klokkast. Met het kleine wekkerwijzertje kan de tijd worden ingesteld door deze te verdraaien.