Hr.Ms. Abraham Crijnssen (1936)

Halverwege de jaren dertig van de vorige eeuw zijn er op de Schiedamse scheepswerf Gusto voorheen A.F. Smulders een aantal mijnenvegers gebouwd. Destijds aangeduid als de Jan van Amstelklasse. Waaronder  Zr.Ms. Abraham Chrijnssen. In 1942 bevond dit schip zich in de wateren van voormalig Nederlands Indië. Waar op 27 februari 1942 de Slag in de Javazee plaats vond: de confrontatie tussen de Japanse Keizerlijke marine en een geallieerde vloot van Amerikaanse, Britse, Australische en Nederlandse oorlogsschepen, tekenend voor grote verliezen. Hr.Ms. Abraham Crijnssen bevond zich nabij Soerabaja, gezamenlijk met Hr.Ms. Jan van Amstel, Hr.Ms. Pieter de Bitter en Hr.Ms. Eland Dubois. Van hogerhand kwam de opdracht de schepen onklaar te maken. De gezagvoerder van Hr.Ms. Abraham Chrijnssen verkoos uit te wijken naar Australië.

Werf Gusto, Schiedam

Bij de Schiedamse scheepswerf Gusto, voorheen A.F. Smulders gelegen aan de Nieuwe Maas zijn in de vooroorlogse jaren dertig een aantal mijnenvegers van de Jan van Amstelklasse gebouwd. Deze werf heeft van 1905 tot 1978 bestaan. De door Gusto gebouwde mijnenvegers van waren Hr.Ms. Abraham Chrijnssen, Hr.Ms. Eland Dubois, Hr.Ms. Jan van Gelder en Hr.Ms. Abraham van der Hulst, onder respectievelijk de bouwnummers 712, 713, 714 en  715. Vanwege het ruime werkdek met afrol konden ze ook ingezet worden als mijnenleggers. Het geïnstalleerde machinevermogen en de rompvorm droegen bij aan een aanzienlijke vaarsnelheid en maakte de schepen geschikt voor vlootescorte.

Gecamoufleerd met groen

Het verlies van de Slag in de Javazee en de bezetting van Nederlands Indië was de aanleiding om Hr.Ms. Abraham Crijnssen en haar bemanning de vrije hand te geven om zich zo mogelijk naar Australië te begeven. Waarbij luitenant ter zee I. van Miert, de commandant van Zr.Ms. Abraham Crijnssen inzag dat schepen in het algemeen en scheepsbewegingen in het bijzonder voor de Japanners niet onopgemerkt zouden blijven. Daarom besloot Van Miert alleen s’nachts en onverlicht te varen, en het schip te camoufleren door het aanbrengen van netten waarin takken met bladeren werden gestoken. Ook werd de scheepshuid rotsachtig beschilderd. Het schip op te laten gaan als ware het een begroeid eiland.

Onverlicht door de nacht

Op 6 maart 1942 in de avond rond half tien vertrok de mijnenveger vanuit Soerabaja. De volgende ochtend van 7 maart werden Zr.Ms. Eland Dubois en Zr.Ms. Jan van Amstel zonder camouflage waargenomen bij het eiland Pulau Gili Raja, waarop commandant Van Miert besloot verder te varen naar het eiland Pulau Giligenting en daar voor anker te gaan, zo dicht mogelijk bij land geankerd. In de nacht van 9 op 10 maart 1942 bereikte het schip via de Straat Alas de Indische Oceaan. Op 15 maart 1942 bereikte het schip Geraldton aan de westkust van Australië.

Lees hier het reisrapport van een marineofficier aan boord.

Berekende Verheid

Afstand Soerabaja - Pulau Giligenting
129 kilometer ofwel 69,65 Nautische mijlen

Berekende Verheid

Afstand Pulau Giligenting - Geraldton
2400 kilometer ofwel 1296 Nautische mijlen

Berekende Vaartijd oversteek

1296 / 11 Kn = 117,8 uur / 24.00  = +/- 5 dagen
1296 / 15 Kn = 86,4 uur / 24.00 = +/- 3,5 dagen

Actieradius bij 11 Knopen: 4700 Zeemijl
Actieradius bij 15 Knopen: 1600 Zeemijl

Afgelegde afstand Soerabaja - Geraldton

70 + 1300 = 1370 Zeemijl

Museumschip Abraham Chrijnssen 

Opmerkelijk is het voorschip van de Van Amstel-klasse mijnenvegers. Deze waaieren mooi gevormd uit tussen de waterlijn en het hoofddek. Op het hoofddek gezien zijn het al op het oog slanke schepen, de uitwaaierende voorsteven betekent zeker op de waterlijn een slank voorschip. Maar des te opmerkelijker is de dichte verschansing zoals op de foto te zien. Deze is er aanvankelijk niet geweest, getuige de oudere foto’s van deze mijnenvegers. Bij de nieuwbouw bevond zich rond het voordek uitsluitend een open zeereling. De dichte verschansing is van later datum maar staat het schip goed, beter zelfs!

Stuurhuis vooroorlogse mijnenvegers

Deze foto geeft een indrukwekkend tijdsbeeld van zeevaartkunde. In het stuurhuis zijn te zien het stuurwiel met de roerstand aanwijzer op de stuurkolom en aan het plafond recht voor de roerganger. Of er sprake is van een hydraulische of stoomaangedreven stuurmachine is niet helemaal duidelijk, vermoedelijk het laatste. Rechts van de stuurkolom de machinekamer telegraaf en de spreekbuis naar de machinekamer. Recht voor de stuurkolom het kompas. Op de voorgrond een vroege radarinstallatie. Naar huidige maatstaven basale middelen waarmee van Nederland naar het huidige Indonesië is gevaren, naar Australië en vandaar weer naar Nederland.

Ziekenboeg van de Chrijnssen 

De werkplaats aan boord

De kombuis

De Messroom

Twee Stork triple expansie stoommachines

Bunkercapaciteit

De bunkercapaciteit bedroeg 110 ton stookolie. De actieradius bij een vaart van 11 Knopen bedroeg volgens opgave 4600 Zeemijl. Bij een vaart van 15 Knopen was de actieradius gesteld op 1600 Zeemijl. Bij vertrek uit Soerabaja waren de brandstoftanks van Zr.Ms. Abraham Crijnssen aangevuld met stookolie uit de tanks van zusterschip Hr.Ms. Eland Dubois, zo valt in het reisrapport te lezen.

Berekend brandstofgebruik Soerabaja - Geraldton

110 ton/1600 Nm = 0,068 ton/Nm (15 Knopen)

Brandstofgebruik bij 15 Knopen

1365,65 Nm * 0,068 ton = 92,86 ton

Technische gegevens

Scheepswerf: Werf Gusto, Schiedam
Bouwnummer: 702
Ontwerper:ir. D.J. de Jonge
Type: Mijnenveger
Klasse: Jan van Amstel-klasse
Kiellegging: 21 maart 1936
Tewaterlating: 23 september 1936
Indienststelling: 26 mei 1937
Lengte over alles: 55,8 meter
Breedte over alles: 7,8 meter
Diepgang: 2,2 meter
Waterverplaatsing: ledig 525 m³ beladen 620 m³
Bunkercapaciteit: 110 ton stookolie
Voortstuwing: twee Stork Triple Expansie stoommachines
Stoomketels: twee Yarrow waterpijpketels
Vermogen: 1600 IPk
Maximum snelheid: 15 Knopen
Actieradius bij 15 Knopen: 1600 Zeemijl
Actieradius bij 11 Knopen: 4700 Zeemijl
Bemanning: 45 koppen

Aangeduid als: A 925, M 801, P 1, MV
Radioroepnaam: PABR

Lees meer over Hr.Ms. Abraham Crijnssen

Verdere levensloop en zusterschepen

Na de terugkeer vanuit de Australische wateren in Nederland heeft Hr.Ms. Abraham Crijnssen dienst gedaan bij de Koninklijke Marine. Daarna is zij in bruikleen gegeven aan het Zeekadetkorps Rotterdam. Het Zeekadetkorps Maassluis had het zusterschip Abraham van der Hulst tot haar beschikking. Het Zeekadetkorps Schiedam kon gebruik gaan maken van zusterschip Jan van Gelder met als ligplaats waar eens de Gusto Werf was gelegen. De Van Gelder en de Van der Hulst zijn jaren geleden al gesloopt. De Abraham Crijnssen wordt zorgvuldig onderhouden en is te bezichtigen als museumschip te Den Helder.