Magnetisch kompas

Het werkingsprincipe van een magnetisch kompas is gebaseerd op het aardmagnetisme. De aardbol heeft een magnetische noordpool en zuidpool, en is omringt door een aardmagneetveld. Dit de aarde omringende magneetveld heeft een beschermende functie ten aanzien van met name zonnestraling. Botsing van deze straling met de magnetosfeer is zichtbaar in het noorderlicht. Een magnetisch kompas is voorzien van magneetnaalden die zich in het horizontale vlak evenwijdig richten naar het magnetisch veld. Een betrouwbaar kompas kan genoemd worden het meest elementaire navigatie-instrument.

Ware noorden

Maar hoe kwalitatief een kompas ook is samengesteld, niet altijd richten de naalden van een kompas zich naar het ware noorden en zuiden. Sterker nog, dat doet het zelden. De geografische Noordpool Pn is aanwijsbaar als zijnde het punt op 90° Noorderbreedte. De geografische Zuidpool Pz op 90° Zuiderbreedte. Een lengtegraad mag daarbij ontbreken.

Magnetische Noorden

Maar op de genoemde punten liggen niet de Magnetische Noord- en Zuidpool. De vormen van de aardbol zijn asymmetrisch. De massa’s van aarde, zeeën, ijskappen, de aardkorst en niet in de laatste plaats de vloeibare kern van de aardbol zijn grillig. Resulterend in magnetische polen die niet gegarandeerd op 90° Noorder- of Zuiderbreedte liggen. Waargenomen is zelfs dat deze zich, al zij het langzaam voortdurend verplaatsen.  Met andere woorden, de kompasnaalden richten zich niet naar het geografische Noorden Pn en Zuiden en Pz, maar naar het  magnetische Noorden en magnetische Zuiden.

Aardmagnetisme, Variatie 

Daarbij doet zich ook voor dat magneetvelden niet via de meest aannemelijke lijnen volgen, maar als gevolg van de asymmetrische massa’s van de aarde zich min of meer meanderend  een weg banen, afhankelijk van de plaats op aarde. Ook deze laten de kompasnaalden niet per definitie naar het ware ofwel geografische Noorden Pn richten. Deze aanwijzing van het kompas wordt aangeduid als het Magnetische Noorden. De hoek in booggraden tussen het Ware Noorden en het Magnetische Noorden de Variatie. Die verschilt afhankelijk van de geografische positie op aarde en met de tijd veranderd. Op (zee)kaarten wordt de Variatie en de jaarlijkse verandering aangegeven, oostwaarts of westwaarts.

Scheepsmagnetisme, Deviatie

De kompasnaalden zullen zich richten op het Magnetische Noorden. Mits er geen andere invloeden zijn die inwerken op het magnetische veld. Zoals het scheepsijzer, de massa van motoren en ballast. Maar ook elektromagnetische bronnen. En afhankelijk van de voorliggende koers van het schip. Want het is denkbaar dat het scheepsmagnetisme op een bepaalde koers overeen komt met het aardmagnetisme. Terwijl dat bij een andere koers niet zo is. De invloed uitgeoefend door het scheepsmagnetisme wordt genoemd de Deviatie, positief of negatief.

Geheugensteun

Komt De Man Van Werkendam De Boot Stuurt Goed

Miswijzing, Variatie en Deviatie

De optelsom van de Variatie en de Deviatie wordt genoemd de ‘miswijzing’ van het kompas. De Variatie kan ‘nul’ zijn maar ook westwaarts of oostwaarts zijn. De Deviatie kan eveneens ‘nul’ zijn maar ook plus of min. Het resultaat van de Variatie en de Deviatie laat het kompas het Kompasnoorden aanwijzen, welke af kan wijken van het Ware Noorden. De Variatie is afhankelijk van de plaats op aarde waar men zich bevindt. De Deviatie van het scheepsmagnetisme en de voorliggende koers.

Van Kompaskoers (KK) naar Grondkoers (GK)

Kompaskoers (KK) aanwijzing van het kompas 

Deviatie (Dev) invloed van scheepsmagnetisme 

Magnetische Koers (MK) volgens aardmagnetisme 

Variatie (Var) afwijking in aardmagnetisme 

Grondkoers (GK) koers over de grond van het schip

Drifthoek en Stroomhoek

Wanneer er een voorliggende kompaskoers KK wordt gevaren kan het zo zijn dat de koers over de grond GK daarvan afwijkt door zijdelingse wind. Dit kan zijn wind recht van opzij (halve wind), maar ook wind schuin van voren (aan de wind) of wind schuin van achteren (ruime wind). De afwijking als gevolg van de wind wordt de drifthoek D genoemd, welke de koers doet afwijken naar stuurboord (+) of naar bakboord (-).

Vergelijkbaar met de drifthoek is de stroomhoek. Waarbij de afwijking ten opzichte van de kompaskoers het gevolg is van de stroomrichting, op zee uitgaande van het getij. Ook hier geldt respectievelijk + en – voor een koersafwijking naar stuurboord of bakboord.

Ware Koers en Grondkoers

Wanneer er geen sprake is van invloed van wind en stroom, dan komen ware koers WK  en grondkoers GK  overeen. Wanneer de wind invloed op het schip gaat uitoefenen ontstaat er verschil tussen de voorliggende koers volgens het kompas en de koers welke het schip over de grond aflegt. Dit richtingverschil wordt de drifthoek Drift genoemd. De stroomhoek STR is vergelijkbaar de oorzaak van het verschil tussen ware koers WK en de grondkoers GK. Door op te sturen, de behouden ware koers BWK te varen wordt de stroomhoek STR gecompenseerd.

Van Kompaskoers (KK) naar Grondkoers (GK)

Kompaskoers (KK) aanwijzing van het kompas

Deviatie (Dev) invloed van scheepsmagnetisme

Magnetische Koers (MK) volgens aardmagnetisme

Variatie (Var) afwijking in aardmagnetisme

Ware Koers (WK) voorliggende koers volgens kompas

Drifthoek (Drift) invloed van de wind

Behouden Ware Koers (BWK)

Stroomhoek (STR) invloed van de stroom

Grondkoers (GK) koers over de grond van het schip

Zie hier het Silva 102 B/H Stuurkompas