Friese staartklok

De voorloper van de Friese staartklok is de stoelklok, waarvan het uurwerk met de wijzerplaat gemonteerd is op een draagstoel, die op zijn beurt weer gemonteerd is aan een verticale achterwand. Stoelklokken waren veelal rijk versierd met houtsnijwerk aan de achterwand en ornamenten rond de wijzerplaat en de behuizing van het uurwerk. De Friese staartklok kent ook beschilderde wijzerplaten en ornamenten, maar ingetogener. Daarbij dankt de staartklok de naam aan de windkast, de ‘staart’ waar de slinger zich in beweegt.

Zowel de stoelklok als de staartklok hebben een kettinguurwerk met gewichten. Het gewicht hangt aan een ketting, de ketting ligt over een kettingrad, en daarmee wil de as en daarmee het raderwerk aan het draaien worden gebracht. Aan het raderwerk bevinden zich de wijzers van de klok. Vanzelfsprekend dat dit raderwerk op tijd hoort te lopen, zodat de wijzers de middag aanwijzen als zijnde twaalf uur. Om de draaisnelheid van het raderwerk en de wijzers te reguleren wordt de slinger toegepast, geperfectioneerd door natuurkundige ennastronoom Christiaan Huygens (1629-1695). De beweging van de slinger wordt overgebracht via een spillegang of een ankergang.

Spillegang

Aanvankelijk werd in stoelklokken de zogenoemde spillegang toegepast. Bestaande uit een verticale met een horizontaal rad opstaande tanden. Over het hart van het horizontaal liggende rad ligt dan een horizontale as met lippen. Deze horizontale as met lippen maakt dan een schommelende beweging vanwege het verbonden zijn met een slinger.

Ankergang

De spillegang werd op zeker moment verdreven door de ankergang. In plaats van een verticale as in het uurwerk kwam er een horizontale as, waaraan een rad met daartoe gevormde tanden. De horizontale as met lippen maakte plaats voor een horizontale as met een mechaniek, met de vorm van een anker. De klauwen van het anker haken in op de tanden, met als resultaat een rustiger loop en nauwkeuriger regeling.